ELEMENTY TEORII ROZUMOWAŃ

35) różne aspekty i typy badań nad rozumowaniami

36) dzieje badań nad rozumowaniami

37) pojęcia synonimiczne i bliskoznaczne w stosunku do „rozumowania”

38) miejsce rozumowania wśród czynności wiedzotwórczych

- przekonanie a przypuszczenie;

- źródła przekonań: racjonalne, irracjonalne i pozaracjonalne

39) określenie

df. Rozumowanie jest (myślowym, rozumowym) sposobem uzyskiwania „nowej” wiedzy na podstawie wiedzy już posiadanej.

df. Rozumowanie jest wiedzotwórczym procesem myślowym, polegającym na przechodzeniu od jednej wiedzy (przekonań) do innej („nowej”) wiedzy.

df. Rozumowanie jest dyskursywną czynnością myślową, polegającą na dostrzeganiu określonych związków między przekonaniami (sądami, twierdzeniami).

Logikę interesują jedynie formalne (syntaktyczne) związki między elementami (zdaniami, sądami) w rozumowaniu.

Rozumowanie jest wywołane pewnym brakiem (luką) w naszej wiedzy.

Rozumowanie jest pośrednim, racjonalnym źródłem i sposobem uzyskiwania przekonań.

40) struktura:
punkt wyjścia i dojścia
przesłanki i wniosek
racja i następstwo
prawdziwość i fałszywość

41) związki rozumowań
- psychologiczne (pragmatyczne, motywacyjne)
- rzeczowe (semantyczne, ontyczne)

związki przyczynowe, czasowe, funkcjonalne, przestrzenne, tetyczne
- logiczne (syntaktyczne, formalne)

pojęcie wynikania
- pojęcie asercji i aktualizacji wiedzy

typy wynikania:
- implikacyjne (implikacja materialna i formalna, ścisła)
- logiczne
- inferencyjne

wynikanie a wnioskowanie

42) typy rozumowań
a) spontaniczne i kierowane
b) zupełne i entymematyczne
c) odkrywcze i uzasadniające

d) niezawodne (apodyktyczne) i uprawdopodobniające (nie-niezawodne)

e) o jednej przesłance
- na podstawie praw konwersji, obwersji i kontrapozycji
- na podstawie praw kwadratu logicznego

f) o dwu przesłankach
- sylogizm

g) tradycyjne i współczesne pojęcie dedukcji i indukcji
h) rozumowania dedukcyjne i redukcyjne
i) progresywne i regresywne
j) proste i złożone

rozumowania proste
- proste rozwiązywanie zagadnień, dopełnianie
- wnioskowanie: na niby i na serio

- niezawodne:
dedukcja
indukcja zupełna
indukcja matematyczna
- uprawdopodobniające

indukcja:
a) niezupełna

b) unaukowiona
kanony (5) J. S. Milla

c) eliminacyjna
wnioskowanie statystyczne
wnioskowanie przez analogię
wnioskowanie redukcyjne

rozumowania złożone

- dowodzenie (zadanie: „udowodnij, że 'p'”)

pojęcie dowodu

df. dowód jest ciągiem zdań takim, że ostatnie zdanie w tym ciągu jest zdaniem dowodzonym i konsekwencją zdań wcześniej (apodyktycznie lub hipotetycznie) przyjętych za prawdziwe (wynika z nich)

- wyjaśnianie (pytanie typu „dlaczego?”)
przez generalizację (eksplanacja)
„H-D model C. Hempla”
przez interpretację humanistyczną

- rozstrzyganie („rozstrzygnij 'p lub -p'”)
teoretyczne - empiryczne (testowanie)
w naukach formalnych i szczegółowych
weryfikacja - falsyfikacja

43) błędy rozumowań (patrz osobny punkt)