tag:blogger.com,1999:blog-6306905395931212752024-02-20T05:39:55.142-08:00Logika praktycznaUnknownnoreply@blogger.comBlogger18125tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-79164232748216146502009-09-17T12:05:00.000-07:002009-09-17T12:05:09.757-07:00BŁĘDY JĘZYKOWEBłędem jest posługiwanie się:<br />
1. wyrażeniami całkowicie niezrozumiały<br />
2. zrozumiałymi niejednoznacznie<br />
3. zrozumiałymi mętnie<br />
<br />
ad a) niezrozumiałość może być spowodowana:<br />
- korzystanie z terminologii zbyt fachowej (relatywne)<br />
- korzystanie z wyrażeń złożonych wadliwie (błędna struktura)<br />
błędna składnia<br />
niespójna treść<br />
<br />
ad b) zrozumiałość niejednoznaczna<br />
wywołana:<br />
- aktualną wieloznacznością wyrażenia<br />
homonimia, ekwiwokacja, amfibolia, elipsa<br />
<br />
ad c) mętność<br />
- mętność spowodowana użyciem wyrażeń nieostrych i niejasnychUnknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-57751648359363346032009-09-17T12:03:00.000-07:002009-09-17T12:03:05.155-07:00ERYSTYKAc) określenie erystyki<br />
<br />
d) dzieje: retoryka, dialektyka, logika<br />
<br />
e) określenie dyskusji naukowej<br />
NIE jest: agitacją, demagogią, propagandą, kłótnią<br />
JEST: zbiorowym poszukiwaniem prawdy<br />
<br />
f) postacie dyskusji naukowej<br />
(1) słowna i rzeczowa<br />
<br />
(2) teoretyczna i praktyczna; budująca i światopoglądowa<br />
<br />
(3) parlamentarna i masowa (nieparlamentarna)<br />
<br />
(4) panelowa, poster-session<br />
<br />
g) cele dyskusji naukowej: prawda<br />
uzasadnić (udowodnić) a przekonać<br />
<br />
h) warunki etyczne i logiczne (epistemologiczne) dyskusji naukowej<br />
rzeczowość, poprawność, rzetelność, otwartość (T. Czeżowski)<br />
warunki formalne i materialne<br />
<br />
i) pojęcie chwytów erystycznych<br />
<br />
*BŁĘDY ROZUMOWAŃ I CHWYTY ERYSTYCZNE<br />
<br />
44) fallacje, zmyłki, fortele, sofizmaty, paralogizmy (parasylogizmy)<br />
<br />
45) typy:<br />
a) tradycyjnie: błąd materialny i formalny<br />
<br />
b) typologia Stanisława Kamińskiego<br />
zob. Kamiński, Systematyzacja typowych błędów logicznych, "Roczniki Filozoficzne KUL" 10:1962, z. 1, s. 5-39.<br />
<br />
użycie zabiegów, które nie są rozumowaniami, ale podobnie służą do uzyskania asercji (uznania) pewnej tezy<br />
<br />
1) perswazja, która ma doprowadzić do przyjęcia pewnej tezy<br />
<br />
a) przez ustawiczne powtarzanie pewnej tezy<br />
b) sugestywne ("kusicielskie") przedstawianie tezy:<br />
przez ujęcie w slogany, aforyzmy, sentencje, pozory erudycji (np. z powoływaniem się na naukę)<br />
argumentum per eloquentiam - liczenie na urok słowa<br />
argumentum per agitationem - zagadanie w drodze zaleceń i agitacji<br />
argumentum ad crumenam - przedstawianie tezy jako wygodnej i użytecznej, przedstawianie słodkie, przymilne i obiecujące<br />
<br />
2) odwoływanie się do uczuć i cech osobistych odbiorcy tezy<br />
a) odwoływanie się do zalet osobistych odbiorcy<br />
argumentum ad populum<br />
argumentum ad verecundiam<br />
argumentum ad misericordiam<br />
argumentum ad reverentiam<br />
<br />
b) wykorzystanie niewiedzy odbiorcy<br />
argumentum ad ignorantiam<br />
<br />
c) zmuszanie groźbą lub siłą<br />
argumentum ad baculum<br />
<br />
3) doprowadzanie do asercji tezy przez ośmieszanie i zohydzanie zdania przeciwstawnego i osób z nim związanych<br />
argumentum ad ridiculum<br />
argumentum ad personam (jest zawsze błędem); nie mylić z argumentum ad hominem<br />
<br />
4) dezorientowanie odbiorcy tezy przez chowanie jej lub zmianę<br />
a) skupianie uwagi na tezie łatwiejszej i bezspornej, aby przemycić tezę, o którą nam chodzi<br />
<br />
b) zamęczanie innymi sprawami na tyle, aby odbiorca nie miał siły zauważyć i kontrolować tezy właściwej<br />
wadliwości samych rozumowań<br />
<br />
1) rozumowanie nie na temat ze względu na:<br />
a) przeoczenie (nieznajomość) zagadnienia, o które chodzi lub przecenianie siły zarzutu<br />
ignoratio elenchii<br />
<br />
b) modyfikację tezy podlegającej uzasadnieniu<br />
(1) ilościową<br />
(2) jakościową<br />
<br />
c) dobór niewłaściwego typu rozumowania dla danej tezy<br />
<br />
2) niewłaściwa (nieracjonalna) asercja przesłanki ze względu na:<br />
a) nieodpowiednie źródła:<br />
poznawcze<br />
niewłaściwe dla danej przesłanki<br />
ab esse ad posse valet consequentia a posse ad esse non valet consequentia - jedna z consequentiae modales logiki scholastycznej<br />
<br />
b) fałszywość przesłanki (błąd materialny)<br />
<br />
c) nie występowanie przesłanki w zbiorze zdań uznanych<br />
petitio principii<br />
gdy przesłanka nie była dotąd uznawana<br />
gdy coś, co ma być udowodnione, przyjmuje się po cichu za udowodnione<br />
idem per idem, circulus vitiosus in argumentatione<br />
argumentum ad hominem, czyli ex non concessis tamquam concessis<br />
dla retoryki jest to uzasadniony sposób argumentowania, np. na ambonie<br />
<br />
d) niewłaściwe zakwalifikowanie przesłanki<br />
(1) co do prawdziwości, stopnia prawdopodobieństwa itp.<br />
(2) co do zgodności z pewnym stanem wiedzy, nauki<br />
<br />
3) nieprawidłowa asercja konkluzji ze względu na:<br />
<br />
a) brak adekwatnej podstawy rozumowania (inferencji)<br />
brak konkluzywności (błąd formalny)<br />
<br />
(1) brak odpowiedniego prawa logicznego<br />
zasady rozumowania<br />
naruszenie (uchybienie przeciwko) prawa logiki<br />
non sequitur<br />
falsitas consequentiae<br />
<br />
(2) typowe niedostateczne podstawy inferencji:<br />
non cause pro causa<br />
post hoc ergo propter hoc<br />
a dicto secundum quid ad dictum simpliciter<br />
argumentowanie z przykładu lub porównania<br />
<br />
b) niedostateczną zrozumiałość użytych wyrażeń<br />
<br />
c) nieracjonalną asercję przesłanek<br />
uchybienia ("grzechy")<br />
(1) per defectum<br />
ukryte opuszczenie przesłanki<br />
przesłanki za słabe do wyprowadzenia konkluzji<br />
(2) per excessum<br />
przesada w przytaczaniu racji<br />
qui nimium probat nihil probat<br />
<br />
d) przeskoki i luki w uzasadnianiu<br />
lacuna in argumentatione (lacuna iuris)<br />
saltus in concludendo - przeskoki w argumentacji<br />
entymematy<br />
<br />
dwa ujęcia argumentum ad hominem<br />
1) tradycyjne: (założeniowe, AB)<br />
"zwraca się ku osobie w celu wykazania, że jej rozumienie wypływa z osobiście akceptowanych zasad, opinii, a nie z sądów mających bardziej powszechne uzasadnienie"<br />
<br />
2) współczesne:<br />
"polega na dyskwalifikacji czyjejś argumentacji nie przez podważenie meritum, lecz przez wskazywanie na motywy czy okoliczności, w jakich dana teza jest głoszona"<br />
<br />
(J. Woleński, "Studia Filozoficzne" 1983, nr 8-9, s.352)<br />
<div><br />
</div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-39623043684984525382009-09-17T12:00:00.001-07:002009-09-17T12:00:51.426-07:00ELEMENTY TEORII ROZUMOWAŃ35) różne aspekty i typy badań nad rozumowaniami<br />
<br />
36) dzieje badań nad rozumowaniami<br />
<br />
37) pojęcia synonimiczne i bliskoznaczne w stosunku do „rozumowania”<br />
<br />
38) miejsce rozumowania wśród czynności wiedzotwórczych<br />
<br />
- przekonanie a przypuszczenie;<br />
<br />
- źródła przekonań: racjonalne, irracjonalne i pozaracjonalne<br />
<br />
39) określenie<br />
<br />
df. Rozumowanie jest (myślowym, rozumowym) sposobem uzyskiwania „nowej” wiedzy na podstawie wiedzy już posiadanej.<br />
<br />
df. Rozumowanie jest wiedzotwórczym procesem myślowym, polegającym na przechodzeniu od jednej wiedzy (przekonań) do innej („nowej”) wiedzy.<br />
<br />
df. Rozumowanie jest dyskursywną czynnością myślową, polegającą na dostrzeganiu określonych związków między przekonaniami (sądami, twierdzeniami).<br />
<br />
Logikę interesują jedynie formalne (syntaktyczne) związki między elementami (zdaniami, sądami) w rozumowaniu.<br />
<br />
Rozumowanie jest wywołane pewnym brakiem (luką) w naszej wiedzy.<br />
<br />
Rozumowanie jest pośrednim, racjonalnym źródłem i sposobem uzyskiwania przekonań.<br />
<br />
40) struktura:<br />
punkt wyjścia i dojścia<br />
przesłanki i wniosek<br />
racja i następstwo<br />
prawdziwość i fałszywość<br />
<br />
41) związki rozumowań<br />
- psychologiczne (pragmatyczne, motywacyjne)<br />
- rzeczowe (semantyczne, ontyczne)<br />
<br />
związki przyczynowe, czasowe, funkcjonalne, przestrzenne, tetyczne<br />
- logiczne (syntaktyczne, formalne)<br />
<br />
pojęcie wynikania<br />
- pojęcie asercji i aktualizacji wiedzy<br />
<br />
typy wynikania:<br />
- implikacyjne (implikacja materialna i formalna, ścisła)<br />
- logiczne<br />
- inferencyjne<br />
<br />
wynikanie a wnioskowanie<br />
<br />
42) typy rozumowań<br />
a) spontaniczne i kierowane<br />
b) zupełne i entymematyczne<br />
c) odkrywcze i uzasadniające<br />
<br />
d) niezawodne (apodyktyczne) i uprawdopodobniające (nie-niezawodne)<br />
<br />
e) o jednej przesłance<br />
- na podstawie praw konwersji, obwersji i kontrapozycji<br />
- na podstawie praw kwadratu logicznego<br />
<br />
f) o dwu przesłankach<br />
- sylogizm<br />
<br />
g) tradycyjne i współczesne pojęcie dedukcji i indukcji<br />
h) rozumowania dedukcyjne i redukcyjne<br />
i) progresywne i regresywne<br />
j) proste i złożone<br />
<br />
rozumowania proste<br />
- proste rozwiązywanie zagadnień, dopełnianie<br />
- wnioskowanie: na niby i na serio<br />
<br />
- niezawodne:<br />
dedukcja<br />
indukcja zupełna<br />
indukcja matematyczna<br />
- uprawdopodobniające<br />
<br />
indukcja:<br />
a) niezupełna<br />
<br />
b) unaukowiona<br />
kanony (5) J. S. Milla<br />
<br />
c) eliminacyjna<br />
wnioskowanie statystyczne<br />
wnioskowanie przez analogię<br />
wnioskowanie redukcyjne<br />
<br />
rozumowania złożone<br />
<br />
- dowodzenie (zadanie: „udowodnij, że 'p'”)<br />
<br />
pojęcie dowodu<br />
<br />
df. dowód jest ciągiem zdań takim, że ostatnie zdanie w tym ciągu jest zdaniem dowodzonym i konsekwencją zdań wcześniej (apodyktycznie lub hipotetycznie) przyjętych za prawdziwe (wynika z nich)<br />
<br />
- wyjaśnianie (pytanie typu „dlaczego?”)<br />
przez generalizację (eksplanacja)<br />
„H-D model C. Hempla”<br />
przez interpretację humanistyczną<br />
<br />
- rozstrzyganie („rozstrzygnij 'p lub -p'”)<br />
teoretyczne - empiryczne (testowanie)<br />
w naukach formalnych i szczegółowych<br />
weryfikacja - falsyfikacja<br />
<br />
43) błędy rozumowań (patrz osobny punkt)Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-21170781424081169412009-09-17T11:59:00.001-07:002009-09-17T11:59:51.334-07:00ELEMENTY TEORII PYTAŃ: LOGIKA EROTETYCZNA30) wiedzotwórcza rola pytań<br />
<br />
- rola pytań w poznaniu i uprawianiu nauki<br />
<br />
- problem (zagadnienie, kwestia) jako znaczenie pytania<br />
<br />
31) struktura pytania<br />
niewiadoma pytania (partykuła pytajna), zakres niewiadomej<br />
założenie (osnowa) pytania (datum quaestionis)<br />
założenia pozytywne lub negatywne<br />
założenia prawdziwe lub fałszywe<br />
<br />
32) problem wartości logicznej pytania<br />
<br />
33) typy pytań<br />
<br />
zawisłe i niezawisłe<br />
<br />
wiedzotwórcze i niewiedzotwórcze<br />
<br />
a) niewiedzotwórcze:<br />
<br />
- dydaktyczne<br />
<br />
- retoryczne<br />
<br />
- żartobliwe, grzecznościowe, sugestywne<br />
<br />
b) wiedzotwórcze:<br />
- teoretyczne i praktyczne<br />
- faktograficzne, eksplikacyjne i wartościujące<br />
- egzystencjalne (co istnieje) i atrybutywne (jakie jest lub było)<br />
- mocno i słabo problematyzujące<br />
- otwarte (dlaczego? jak?) i zamknięte (kto? co?)<br />
<br />
podział pytań według K. Ajdukiewicza:<br />
- rozstrzygnięcia: typu „czy?”<br />
dopuszczają tylko dwie odpowiedzi: „tak” lub „nie”<br />
- dopełnienia<br />
- prostego dopełnienia (faktograficzne): „kto, co kiedy, z kim, po co, za ile” itp.<br />
- złożonego dopełnienia<br />
narracyjne: „jak było?”<br />
eksplikacyjne: „dlaczego?”<br />
<br />
34) racjonalne warunki stawiania pytań<br />
- pytania dobrze i źle postawione<br />
- tzw. pseudoproblemy (likwidacja pytań filozoficznych przez logiczny empiryzm)<br />
<br />
- warunki:<br />
- poprawność (syntaktyczna)<br />
- trafność<br />
<br />
1) nie opiera się na fałszywym założeniu (absurd)<br />
<br />
2) nie prowadzi do fałszywych konsekwencji<br />
- zasadność<br />
<br />
1) istnieje dostateczna racja postawienia pytania<br />
2) istnieją co najmniej dwie sensowne odpowiedzi<br />
- rozstrzygalność<br />
techniczna-fizyczna-logiczna<br />
- kreatywność<br />
<div><br />
</div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-12926184050961358682009-09-17T11:58:00.001-07:002009-09-17T11:58:53.810-07:00ELEMENTY TEORII DEFINICJI21) określenie ("definicja" definicji)<br />
<br />
22) dzieje pojęcia definicji (Platon i Arystoteles)<br />
<br />
23) wiedzotwórcza (naukotwórcza) rola (funkcja) definicji<br />
- w życiu potocznym<br />
- w naukach empirycznych i formalnych<br />
<br />
24) typy definicji<br />
- deiktyczna i werbalne<br />
- nominalna i realna (tzw. definicja klasyczna)<br />
antyesencjalizm K. R. Poppera<br />
- równościowa (normalna), indukcyjna, pseudodefinicje<br />
struktura definicji równościowej: definiendum, definiens, copula<br />
- wyraźna (leksykalna, zakresowa, treściowa) i kontekstowa<br />
- indukcyjna (rekurencyjna)<br />
- pseudodefinicje:<br />
przez abstrakcję<br />
aksjomatyczna (przez postulaty)<br />
warunkowa (niezupełna, cząstkowa, operacyjna, redukcyjna, koordynująca)<br />
ze względu na rolę w budowaniu języka<br />
- sprawozdawcza (analityczna)<br />
- projektująca (syntetyczna)<br />
regulująca<br />
czysto projektująca (perswazyjna)<br />
<br />
25) metody urabiania trafnych definicji sprawozdawczych<br />
- definiowanie klasyczne<br />
- metody szczegółowe:<br />
etymologiczna<br />
filologiczna<br />
indukcyjna<br />
intuicyjna<br />
<br />
26) granice definiowania<br />
nie daje się definiować:<br />
- terminów wieloznacznych<br />
- terminów pierwotnych<br />
- terminów prostych, nierozkładalnych<br />
<br />
27) zabiegi zastępcze względem definiowania:<br />
eksplikacja jako precyzowanie znaczenia wyrażenia (R. Carnap)<br />
struktura: eksplicandum - eksplicans<br />
wskazywanie, omawianie, klasyfikowanie itp.<br />
<br />
28) problem prawdziwości definicji<br />
<br />
29) typowe błędy definicji<br />
- ogólno-pragmatyczne<br />
użycie definicji niewłaściwego typu<br />
- błędy samej definicji<br />
<br />
a) formalne:<br />
niespełnienie warunku niesprzeczności<br />
niespełnienie warunku przekładalności<br />
błędne koło<br />
nieadekwatność treściowa i zakresowa<br />
- błąd przesunięcia kategorialnego<br />
<br />
b) pozaformalne<br />
ignotum per ignotum (ignotius)<br />
niedostateczne wyjaśnianie<br />
estetyczne: za długa lub krótkaUnknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-62093715392427068012009-09-17T11:54:00.001-07:002009-09-17T11:54:29.922-07:00PORZĄDKOWANIE RZECZOWE I LOGICZNE PEWNEJ DZIEDZINY18) podział fizyczny i logiczny<br />
a) wiedzotwórczy charakter porządkowania<br />
b) podział fizyczny<br />
<br />
c) operacje myślno-rzeczowe<br />
- partycja<br />
- podział przestrzenny: dyspozycja i szeregowanie<br />
- podział czasowy: periodyzacja<br />
- podział abstrakcyjny<br />
<br />
19) Podział logiczny jako operacja na zakresach nazw<br />
<br />
(1) definicja<br />
df. Podziałem logicznym zakresu pojęcia A jest zbiór pojęć zakresowo podrzędnych względem nadrzędnego pojęcia A, które są wzajemnie rozłączne a suma ich zakresów jest identyczna z zakresem pojęcia dzielonego (K. Ajdukiewicz)<br />
<br />
(2) struktura<br />
- nadrzędne pojęcie dzielone (totum divisionis)<br />
- pojęcia podrzędne powstające w wyniku podziału (membra divisionis)<br />
- podstawa podziału (fundamentum divisionis)<br />
<br />
(3) warunki poprawnego podziału logicznego<br />
jednorodność<br />
naturalność: podział genetyczny, strukturalny, funkcjonalny<br />
adekwatność<br />
rozłączność<br />
<br />
(4) typy: dychotomiczny, wieloczłonowy, klasyfikacja (systematyzacja)<br />
<br />
(5) błędy podziału:<br />
- mieszania z innymi sposobami podziału<br />
- błędy samego podziału:<br />
<br />
a) ogólno-semantyczne<br />
- na nazwach wieloznacznych<br />
- nieostrość zakresów nazw dzielonych<br />
- brak wyraźnego kryterium podziału<br />
<br />
b) formalne<br />
- nieadekwatność<br />
- nierozłączność<br />
<br />
c) materialne<br />
- nienaturalność (np. ludzie żywi i zmarli)<br />
- nieprzydatność w danej dziedzinie<br />
<br />
20) typologizacja i typologia<br />
df. Typologizacja jest uporządkowaniem przedmiotów występującej w pewnej dziedzinie ze względu na ich większe lub mniejsze podobieństwo do wybranego typu.<br />
<br />
Typologizacja polega na wybraniu (ustaleniu) pewnego przedmiotu jako typowego i ustaleniu relacji porządkującej innych przedmiotów do wybranego typu ze względu na posiadanie pewnych cech w większym lub mniejszym stopniu.<br />
<br />
Typ może być idealny (skonstruowany) lub empiryczny.<br />
<br />
Wynikiem typologizacji jest typologia.<br />
<div><br />
</div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-30793666334286277892009-09-17T11:53:00.000-07:002009-09-17T11:53:20.932-07:0017) wybrane kategorie syntaktycznea) ZDANIE<br />
<br />
(1) definicja zdania<br />
- definicja zdania w sensie gramatycznym (zdania orzekające) i logicznym<br />
df. semiotyczna: wyrażenie, któremu można przypisać wartość logiczną (tj. prawdę lub fałsz)<br />
problem definicji prawdy: zgodność sensu zdania z pewnym stanem rzeczowych<br />
prawda: materialna i formalna<br />
- sąd<br />
psychologiczny: myśl wiązana ze zdaniem<br />
logiczny: sens zdania wyznaczony regułami użycia języka (jako znaczenie zdania)<br />
<br />
(2) podział zdań:<br />
- tradycyjnie: kategoryczne, hipotetyczne, dysjunktywne<br />
- proste i złożone (wyraźnie lub ukrycie)<br />
proste: jednostkowe i ogólne<br />
- egzystencjalne i atrybutywne<br />
- podmiotowo-orzeczeniowe, orzecznikowe, relacyjne<br />
- zdania kategoryczne: „S jest P”<br />
- zdania kwadratu logicznego: SaP, SeP, SiP, SoP<br />
ze względu na stosunek do siebie w tzw. kwadracie logicznym: przeciwne, podprzeciwne, podporządkowane, sprzeczne<br />
- za Kantem:<br />
asertoryczne i modalne (apodyktyczne i problematyczne)<br />
zdania analityczne (tautologie i zdania kontradyktoryczne) i syntetyczne<br />
- ze względu na jakość: twierdzące i przeczące<br />
- ze względu na ilość: jednostkowe, szczegółowe, nieokreślone, ogólne<br />
- ze względu na specjalne funkcje: pewniki (aksjomaty, postulaty), hipotezy<br />
<br />
(3) problem wartości logicznej tzw. zdań praktycznych<br />
- wypowiedzi wartościujące<br />
- oceny: aksjologiczne (etyczne, estetyczne) utylitarne<br />
- normy: tetyczne, aksjologiczne, utylitarne<br />
- rozkazy<br />
- pytania<br />
- życzenia, prośby<br />
<br />
b) NAZWA<br />
<br />
(1) definicja nazwy:<br />
określenie: syntaktyczne, semantyczne, pragmatyczne<br />
- pojęcie w ujęciu psychologicznym i logicznym<br />
- zakres (ekstensja) i treść (intensja) nazwy<br />
denotacja, denotować, desygnować, desygnat<br />
- treść: pełna, istotna, konstytutywna i konsekutywna, pleonastyczna<br />
- relacja między zakresem i treścią<br />
- imiona własne i deskrypcje<br />
<br />
(2) typy nazw<br />
- nazwy (zbiory) dystrybutywne i kolektywne<br />
- ze względu na zakres (ilość desygnatów)<br />
puste (analitycznie lub syntetycznie) i niepuste<br />
jednostkowe, szczegółowe, ogólne<br />
indywidualne i generalne<br />
- predykaty: obserwacyjne—dyspozycyjne—teoretyczne<br />
- ze względu na stopień precyzji<br />
ostre i nieostre<br />
jasne i niejasne<br />
- ze względu na znaczenie<br />
jednoznaczne—wieloznaczne—analogiczne<br />
kategorematy i synkategorematy<br />
<br />
(3) relacje między zakresami nazw<br />
tożsamości (identyczności, zamienności)<br />
podporządkowania: podrzędności lub nadrzędności<br />
krzyżowania<br />
wykluczania (przeciwieństwa)<br />
dopełniania (sprzeczności)<br />
<br />
(4) działania na treściach nazw oraz ich wytwory<br />
abstrahowanie, generalizowanie, idealizowanie, konstruowanie, konkretyzacja, separacja<br />
<br />
(5) działania na zakresach nazw (zob. myślowe porządkowanie pewnej dziedziny)<br />
<br />
c) FUNKTORY (OPERATORY)<br />
<br />
(1) definicja funktora i pojęcie argumentu<br />
df. Funktor jest wyrażeniem, które określa inne wyrażenie<br />
df. Funktor jest wyrażeniem, które nie jest ani zdaniem ani nazwą, natomiast występuje jako część zdania lub nazwy.<br />
df. Argument jest wyrażeniem, które wraz z funktorem tworzy nowe wyrażenie złożone.<br />
<br />
(2) typy funktorów z względu na:<br />
- rodzaj tworzonego wyrażenia<br />
- rodzaj (jakość) argumentów<br />
- ilość argumentów<br />
<br />
(3) funktory ekstensjonalne (zakresowe, prawdziwościowe) i intensjonalne (treściowe)<br />
df. funktor prawdziwościowy odznacza się następującymi właściwościami: (1) jest funktorem zdaniotwórczym od argumentów zdaniowych i (2) wartość logiczna wyrażenia złożonego, którego jest głównym funktorem, zależy wyłącznie od wartości logicznej jego argumentów a nie ich treści.<br />
<br />
(4) funkcja wyrażeniowa<br />
pojęcie i rodzaje zmiennej: rzeczywista (wolna) i pozorna<br />
df. wyrażenie, które reprezentuje dowolne wyrażenie określonej kategorii (klasy)<br />
pojęcie funkcji wyrażeniowej (formuła, schemat)<br />
df. wyrażenie zawierające zmienne rzeczywiste<br />
<br />
(5) operatory (kwantyfikatory)<br />
pojęcie<br />
df. wyrażenie ilościujące<br />
df. wyrażenie wiążące zmienne<br />
typy: kwantyfikator ogólny („dla każdego x”) i szczegółowy („dla niektórych x”; „istnieje takie x, że...”).Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-58484850751878517362009-09-17T11:50:00.000-07:002009-09-17T11:50:11.475-07:0016) kategorie językowe (wyrażeniowe, syntaktyczne) i ich funkcjea) kategorie językowe (wyrażeniowe, syntaktyczne)<br />
W gramatyce: części mowy i części zdania<br />
df. Dwa wyrażenia należą do tej samej kategorii syntaktycznej iff po zastąpieniu jednego wyrażenia drugim otrzymujemy z każdego wyrażenia sensownego wyrażenie sensowne (L. Borkowski)<br />
- podział wyrażeń językowych ze względu na funkcję:<br />
a) syntaktyczną: 1) zdania, 2) nazwy, 3) funktory (operatory?)<br />
b) semantyczną: samodzielnie (nazwy) i niesamodzielnie oznaczające<br />
c) pragmatyczną: samoinformujące (zdania) i współinformujące<br />
- inne typy wyrażeń:<br />
proste i złożone<br />
kategorematy i synkategorematy<br />
<br />
b) funkcje (poszczególnych) wyrażeń językowych<br />
(1) syntaktyczne:<br />
zastępowanie, przekładanie, reprezentowanie, wynikanie<br />
(2) semantyczne:<br />
oznaczanie (denotowanie, desygnowanie, supozycja terminów), konotowanie, spełnianie, nazywanie<br />
(3) pragmatyczne:<br />
wyrażanie, rozumienie, komunikowanie, uznawanie, wierzenie<br />
<br />
c) teorie znaczenia wyrażeń językowych<br />
problem ustalenia, na czym polega znaczenie wyrażeń językowych dotyczy zdań, nazw i funktorów<br />
nie ma jednej, prostej odpowiedzi na pytanie o znaczenie językowe<br />
- trojakie wyjaśnienie:<br />
1o syntaktyczne (nominalizujące)<br />
znaczenie jako wyznaczone:<br />
- kontekstem językowym<br />
- regułami językowymi (w logice)<br />
2o semantyczne<br />
znaczenie jest rozumiane jako:<br />
- przedmiot realny (realizm umiarkowany: universale in re)<br />
- przedmiot idealny (realizm skrajny: universale extra rem)<br />
3o pragmatyczne<br />
- psychologiczne: psychologizujące (asocjacjonizm) i mentalistyczne<br />
- znaczenie jest wyznaczone kontekstem sytuacyjnym<br />
<br />
typy wyrażeń ze względu na znaczenie:<br />
- synonimy, homonimy, wyrażenia wieloznaczne (potencjalnie i aktualnie)<br />
- wyrażenia okazjonalne<br />
- wyrażenia analogiczne<br />
typy analogii: atrybucji (przyporządkowania) i proporcjonalności (metafora)<br />
- idiomy (wyrażenia idiomatyczne)<br />
<div><br />
</div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-49360431939094526412009-09-17T11:48:00.003-07:002009-09-17T11:48:37.407-07:0015) reguły używania znaków- reguły składania (syntaktyczne): konstrukcji i transformacji<br />
- reguły uznawania: semantyczne i pragmatyczne<br />
- reguły uznawania wyrażeń za prawdziwe (K. Ajdukiewicz): empiryczne, aksjomatyczne, dedukcyjne<br />
<div><br />
</div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-29853589660327610162009-09-17T11:48:00.001-07:002009-09-17T11:48:08.799-07:0014) znaki instrumentalne (ex signo) i formalne (in signo)natura znaku formalnego<br />
jest 1) znakiem czegoś dla kogoś, 2) przezroczysty i 3) wielopostaciowy<br />
trzy teorie wyjaśniające związek między znakiem i tym, co on oznacza (znaczy):<br />
- asocjacyjna<br />
- behawioralna<br />
- intencji znaczeniowejUnknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-39134935117046972372009-09-17T11:47:00.002-07:002009-09-17T11:47:36.526-07:0013) rodzaje znaków; ze względu na:- naturę: ruchowe, świetlne, graficzne, akustyczne<br />
- rodzaj zmysłu: wzrokowe, węchowe, dotykowe, smakowe, słuchowe, równowagi<br />
- genezę: naturalne, konwencjonalne<br />
- w logice: właściwe (stałe logiczne i zmienne) oraz znaki interpunkcji<br />
- inne (przykładowo): symptom, oznaka, objaw, wskaźnik, hasło, sygnał, ikoniczne, obraz, ślad, indeks, znaki diagnostyczne, symbol, kod, szyfrUnknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-25885979093027605652009-09-17T11:47:00.000-07:002009-09-17T11:47:03.768-07:0012) definicja znakuW semiotyce logicznej znak jest rozumiany jako relacja trójczłonowa (znak jest zawsze znakiem czegoś dla kogoś), w semiologii F. de Saussure'a jako relacja dwuczłonowa (zbudowany z signifié i signifiant).<br />
df. aliquid stat pro aliquo; id quo cognito aliud cognoscitur<br />
df. znak jest czymś podpadającym pod zmysły (czyli przedmiotem materialnym, zwanym substratem znaku) przy pomocy czego dochodzimy do poznania czegoś innego niż on sam<br />
<div><br />
</div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-23294579999954252822009-09-17T11:45:00.001-07:002009-09-17T11:45:04.937-07:0011) funkcje językaa) poznawcza (opisowa, deskryptywna, prawdziwościowa)<br />
<br />
b) instrumentalne:<br />
komunikatywna, ewokatywna, ekspresywna, impresywna, imperatywna, promotywna, konatywna, perswazyjna, argumentatywna, agitatywna, sterująca, performatywna, estymatywna, interrogacyjna, terapeutyczna, fatyczna, dydaktyczna, żartobliwa, integrująca/dzieląca<br />
charakterystyka znaku językowegoUnknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-78182605677318122422009-09-17T11:44:00.001-07:002009-09-17T11:44:25.911-07:0010) typy językówa) graficzny i fonetyczny (ich relacje)<br />
<br />
b) naturalne (etniczne), sztuczne, mieszane<br />
dialekty (gwara) — socjolekty — idiolekty<br />
<br />
c) sztuczne: języki formalne ale także esperanto i dzisiaj języki komputerowe: Basic, Pascal, Algol, Postscript, C++, Prolog, Lisp (około 400)<br />
<br />
d) żywe i martwe<br />
<br />
e) ze względu na najmniejszą jednostkę językową: głoskowe, sylabiczne, pojęciowe, obrazkowe<br />
<br />
f) ekstensjonalne (zakresowe) i intensjonalne (treściowe)<br />
<br />
g) przedmiotowy i metaprzedmiotowy (metajęzyk)Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-30879533117072157052009-09-17T11:25:00.002-07:002009-09-17T11:25:58.678-07:009) definicja językaa) wielości definicji języka<br />
<br />
b) semiotyczna definicja języka<br />
df. Język jest zbiorem znaków formalnych, scharakteryzowanych możliwie jednoznacznie za pomocą reguł używania i służący pewnej grupie ludzkiej do przekazywania (komunikowania) myśli.<br />
<br />
c) formalna struktura języka: słownik + reguły użycia<br />
J = +Z, R,Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-14634826991233352662009-09-17T11:25:00.000-07:002009-09-17T11:25:22.863-07:008) działy semiotykirelacja: znak] znak (syntaktyka); znak ] rzeczywistość (semantyka); znak ] użytkownik (pragmatyka);<br />
<br />
<br />
a) syntaktyka<br />
df. dziedzina semiotyki, zajmująca się relacjami między znakami („wewnętrznym życiem języka”)<br />
bada formalne związki wewnątrzjęzykowe oraz charakteryzuje właściwości i funkcje wyrażeń składniowych<br />
główne kategorie: kategorie wyrażeniowe, wynikanie, zastępowanie, dowodzenie, tekst, system<br />
<br />
b) semantyka (definicja, typy)<br />
df. dziedzina semiotyki, zajmująca się zagadnieniami związanymi ze stosunkiem znaków językowych do rzeczywistości (świata)<br />
główne kategorie: prawda (A. Tarski 1933), oznaczanie, denotowanie, desygnowanie, supozycja, stopnie języka, spełnianie, model, interpretacja (w naukach formalnych)<br />
<br />
c) pragmatyka (definicja, typy)<br />
df. dziedzina semiotyki, zajmująca się problemami związanymi z relacją język i jego użytkownik (nadawca lub odbiorca znaku)<br />
główne kategorie: znaczenie(!?), rozumienie, wyrażanie, komunikowanie, stwierdzanie, uznawanie, asercja, kontekst sytuacyjny<br />
semiotyczna charakterystyka językaUnknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-73593637852935869622009-09-17T11:23:00.000-07:002009-09-17T11:23:25.236-07:00SEMIOTYKA - nauka o językuDzieje i Typy nauk o języku<br />
<br />
2) dzieje: starożytność – średniowiecze – nowożytność – czasy współczesne<br />
najważniejsze wyniki; sposób rozumienia języka<br />
<br />
3) humanistyczne<br />
- historia języka<br />
- lingwistyka:<br />
- psychologia języka (psycholingwistyka, psychosemiotyka)<br />
- socjologia języka (socjolingwistyka, socjosemiotyka)<br />
- etnolingwistyka<br />
<br />
4) formalne<br />
- semiotyka logiczna (Ch. Morrisa)<br />
- cybernetyka<br />
- teoria informacji<br />
- teoria komunikacji<br />
- ogólna teoria systemów<br />
- prakseosemiotyka (T. Wójcicki, T. Pszczołowski)<br />
<br />
5) filozoficzne<br />
- współczesna filozofia języka:<br />
- anglosaska filozofia języka:<br />
- kontynentalna filozofia języka:<br />
- klasyczna filozofia języka (współ. przedstawiciele E. Gilson, M. Krąpiec) jako ontologia i epistemologia języka<br />
<br />
6) przyrodnicze<br />
- fizjologia mowy (biofizjologia, neurofizjologia)<br />
- akustyka<br />
- fonologia, fonetyka<br />
- logopedia<br />
semiotyka jako formalna (logiczna) teoria języka<br />
<br />
7) definicja semiotyki<br />
df. nauka o znakach w ogóle (Ch. Peirce, F. de Saussure)<br />
df. Semiotyka, w projektowanym przez nas znaczeniu, jest ogólną, logiczną (czyli formalną) teorią języka jako systemu znakowego, która zajmuje się językiem w aspekcie jego 1) racjonalności i 2) sprawności w aktach poznania i komunikowania (przekazywania) myśli i wiedzy<br />
(wyjaśnić poszczególne elementy definicji!)Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-630690539593121275.post-18065545480359542062009-09-17T11:21:00.000-07:002009-09-17T11:21:29.461-07:00Logika praktycznaWymaga maksymalnej koncentracji, sporej dozy intelektualnego wysiłku i osobistego zaangażowania<br />
jej trudność bierze się m. in. stąd, że chodzi o zagadnienia nowe, dość abstrakcyjne i omawiane językiem (terminologią) specjalistycznym, którego trzeba się nauczyć, będziemy się zajmować elementarnymi czynnościami wiedzotwórczymi; chodzi o przygotowania odpowiednich narzędzi językowych, z których korzysta każda nauka i których należyte opanowanie jest warunkiem porozumiewania się naukowców z różnych dziedzinUnknownnoreply@blogger.com0